Kultura je jedna od najlepših spona na kojima mogu i treba da počivaju rumunsko-crnogorski odnosi. Danas u eri kulturne revolucije kada nam vizuelni svet umjetnosti pruža priliku da naučimo i saznamo više jedni o drugima smatram da je poezija i proza jednog naroda ono što čini taj narod. Kako sam počastvovan da sam i sam učesnik veoma značajne manifestacije ,,Dani Rumunije u Crnoj Gori”, moj zaključak s ovog skupa, pre nego pročitam svoj esej bio bi: ,,Prevodilaštvo i izdavaštvo rumunskih nacionalnih pesnika mora da bude izdignuto na najveći mogući nivo”. Spreman sam da dam svoj doprinos na sledeći način - da uvažena Milica Rajković prevede određeni broj pesnika na crnogorski jezik zajedno s njihovim biografijama, kako bih ja napisao eseje o njima, iste publikovao u našim medijima, ali i prezentovao u zajedničkoj koautorskoj knjizi (antologiji) koja bi nama u Crnoj Gori na najljepši način približila rumunsku književnost pa samim tim i rumunsku kulturu. U plejadi imena koja krase Rumuniju i rumunsku kulturu ja sam se odlučio da napišem esej o pesniku kojeg sam poistovjetio s njegovom, ali i mojom državom u borbi za kulturni preporod. Nikita Stanesku čije je kršteno ime (Hristea) postaće simbol jednog vremena, ali i gotovo proročkih vizija vezanih za sudbinu Rumunije koje će nakon njegove smrti doživeti brojne istorijske procese. Rođen, sada već daleke, 1933. godine u Ploeštiju postaće jedan od kultnih simbola svog naroda. Velikani se samo jednom rode da na svom životnom putu ostave što jači pesnički opus koji će mnogim generacijama nakon njegove smrti biti jedan od uzora.
U svojoj pesmi ,,Pogubljene” autor navodi:
Gubilište je postavljeno
izglačan je panj
žrtva beše ošišanog potiljka
dželat je svečano nosio crnu rizu,
Pesnici uvek iznova otkrivaju sebe kroz različite pesničke posebnosti i vrednosti. Gubilište je krug životnih procesa na kojima pesnik bez pretenzija oslikava stanje duha i društva u kome je živeo. Da li smrt može biti svečana i da li je to put iz jedne dimenzije u drugu, autor pokušava da pronikne u promišljanja same žrtve. Dželat predstavljen u crnoj odori kao paradigma nosiocima službeničkih odora u kojima se odlučuje o životu ili smrti. Sama pesma nesumnjivo spada u sam vrh evropskog i svetskog konstruktivističkog pesništva. I to onog, koje nije samo istorijski-književno zanimljivo, nego istinski, pesnički, i danas živo. Od tad, i više nego dotad, Stanesku se usidrio među najznačajnije Rumunske pjesnike koji i danas, nakon gotovo četiri decenije od njegove smrti, privlači nas na isti način. Sama pesma je jedinstvena upravo po spoju spoljnih, formalnih, i unutrašnjih, sadržajnih suprotnosti. A te temelje kako na slutnji skore smrti, tako na žudnji za novim životom je svojevrsni paradoks i fenomen Staneskua kao pesničkog maga ili čak i glavnog protagoniste.
U pesmi ,,Čvor 13” autor navodi:
Nikada neću znati
kada sam živeo,
zaboraviću zašto sam živeo
kao što razbijeno oko zaboravlja svetlost.
Stanesku kao pesnik usamljenosti i otuđenosti, neprestano teži da ujednači i izjednači u toj igri koja se zove ples između života i smrti. U celokupnoj njegovoj poeziji, u kojoj se prepliću i prožimaju ekstaza života i ekstaza smrti, naglašena je drama čovekove suočenosti sa smrću, odnosno tragično osećanje života i sveta, tako da se njegova životna i pesnička sudbina na momente sudaraju, ali samo na prvi pogled. Zaboravljena svetlost ipak predstavlja metafiziku kosmosa u kojoj se stalno sudaraju svetlosni talasi koji probljeskuju upravo na samom kraju ove pesme. Energija kojom impulsivnost pesnika dominira u samo malom broju reči kojima ukazuje na svoje dileme. Pesma koja svedoči o promenama i o tim tihim decenijama u Evropi, ali ne i tihim za same književne kritičare koji s mudre distance, prate Staneskova, zapravo to je put kojim ide Rumunija. Kao da nam se Staneskov pesnički duh javlja i pita nas: ,,Da li nam je nova pesnička i egzistencijalna stvarnost razlog i obaveza, ili ti usud za proveru svega što si nekad pisao i izgovarao?
U svovoj pesmi ,,Autoportret” autor navodi:
Ja nisam ništa drugo
do mrlja krvi
koja govori.
Smrt uništava, ideja o smrti nas spašava. Hajdeger je definisao dva modusa postojanja: svakodnevni i ontološki. U svakodnevnom modusu, mnogi pesnici su potpuno okupirani svojim okruženjem i dive se tome kakve su stvari u svetu, dok u ontološkom modusu opažaju samo čudo postojanja i dive se tome što stvari jesu, šta vi jeste. Život iza gvozdene zavese duboko ga je pogađao shvativši da što je stariji, bliži je smrti. Stanesku je ovom pesmom gradio spomenik životu, sebi, ali i drugim pesnicima. Svojom poezijom Stanesku je istrajavao raznovrsnosti, u kojoj ,,prizemljuje” smrt i istovremeno, poetskom vitalnošću, pozdravlja život, nesumnjivo je sve pesma vremena i trenutka. Draguljarska nit koja povezije njegova unutrašnja duhovna stanja različitih oblika i sadržaja predstavlja njegov obelisk. Zato je on svojevrsni pesnički heroj Rumunije kako u nacionalnom tako i u univerzalnom smislu. Zato ne čudi da je iz dana u dan sve veće zanimanje za njegovu poeziju širom Evrope i sveta, a i kako ne bi kada je u njegove pesme udahnuta njegova duša, koja i posle smrti, nastavlja živeti svojim sopstvenim životom.
Počinju i prvi prevodi Nikitine poezije na druge jezike, te tako u Pragu izlazi prevod “11 elegija”, u Bukureštu se pojavljuje dvojezično izdanje na rumunskom i nemačkom. Godine 1970. pojaviće se izbor iz Staneskuove poezije pod nazivom “Pesme” i zbirka “U slatkom klasičnom stilu”. Te iste godine pojaviće se i dvojezično izdanje na engleskom i francuskom. Godine 1971. izlazi i srpskohrvatski prevod “Nereči”, zatim dvojezično “Beograd u pet prijatelja”, a u Engleskoj prevod “11 elegija”. Iduće 1972. godine pojaviće se knjiga eseja “Knjiga za pročitavanje” i opet dobija nagradu Saveza književnika Rumunije. Potom slede zbirke “Gordost hladnoće”, “Slovo u ogledalu”, “Beograd u pet prijatelja”, prevod dela “Obeskriljena ptica” od strane Adama Puslojića. Godine 1973. izlazi zbirka “Bistrina srca”, a u Temišvaru dvojezično izdanje “Dozivanje imena” prevod na srpskohrvatski. Od 1974. pojaviće se prevode u SAD-u i Engleskoj dela “Još nerođeni o onom koji je umro”. Na mađarskom izlazi delo “Orgulje vode”. Godine 1975. u Švedskoj dobija “Herderovu nagradu” za poeziju. Godine 1977. u Poljskoj izlazi delo “Nereči i druge pesme”, a zatim prevod u Švedskoj i prevod na estonkom jeziku. Godine 1978. na mađarskom izlaze “Stihovi”, a zatim i nova zbirka poezije “Epica magna” (”Velika epika”) u Jašiju. Godine 1979. pojaviće se zbirka “Nesavršena dela”, prevod u SAD-u pod nazivom “Nezavršeno delo”, i prevod dela “Pesme” u Bugarskoj. Godine 1980. pojaviće se prevod na srpskohrvatskom od strane Krdua delo “Stanje poezije”. Godine 1982. izlaze zbirke “Čvorovi i znaci”, prevod na mađarskom jeziku izlazi u Bukureštu “Pravo na vreme”, zatim prevod na makedonski. Te godine dobitnik je “Zlatnog venca” u Strugi na večerima poezije. Izaći će te godine i knjiga eseja “Duhovi”. Godine 1983. pojaviće se knjiga stihova “Plačne kosti” na rumunskom, koje će izdati časopis “Lumin” u Pančevu.
Te poslednje svoje 1983. godine umire od srčane kapi, 13 decembra, na Klinici za hitnu pomoć u Bukureštu, a zadnje što je rekao umirući bilo je: “Hladno, zeleno, hladno, zeleno”. Dakle, smrt je hladno zelene boje!… Sahranjen je nakon dva dana 15. decembra na groblju Belu u Bukureštu, u aleji umetnika, pored pesnika Mihaja Emineskua, koji je jedan čitav vek živeo pre njega, još tragičnije - manje samo 39 godina!…
Jama i klatno, Edgar Allan Poea
Impia tortorum longos hic turba furores Sanguinis innocui, non satiata, aluit. Sospite nunc patria, fracto nunc funeris antro, Mors ubi...
-
Kad su 1971. godine astronautičke misije Apolo 15 sleteli na Mesec ( navodno), jednu lunarnu formaciju nazvali su Maslačkov krate... -
KNJIŽEVNOST BLOG ATORWITHME -KNJIŽEVNOST arhiva ALEA Agualusa Jose Eduardo, Lični čudesnik Agualusa Jose Ed... -
.jpg)
Alekdsander Sulimov Miklos Radnoti Pismo ženi (preveo Danilo Kiš) U dubini slutim pustoš nemu, gluvu, kriknem, jer tiši...
Нема коментара:
Постави коментар