Nije jednostavno našoj publici svikloj na imena s top-lista najčitanijih knjiga, pogleda prikovanog na izjave lokalnih tumača “pravih” vrednosti predstaviti novog/starog velikog autora.
Uspoređivan je s Beckettom, Schopenhauerom, Dos Pasosom, Huxleyem, Borgesom...;oštro napadan zbog eksperimenata sa sintetičkim halucinogenima; jedini je autor kojemu suScience Fiction Studies – prvi i još uvek najznačajniji časopis za teoriju SF-a – posvetile dvatematska broja; danas se njegovo propitivanje autentičnosti (paralelnih) stvarnosti smatrapretečom postmoderne; magistarske i doktorske disertacije s područja knji evnosti, psihologije, filmologije, kulturologije... temeljene na njegovim delima brane se od Australije doIslanda (uključujući i višestruko nagrađivan doktorat danas najpoznatijeg autora tzv.docufictiona Kim Stanley Robinsona), a opet, kad se spomene njegovo ime, oni koji uopšte išta znaju gotovo u pravilu spomenuće adaptaciju njegovog romana Do Androids Dream of Electric Sheep?, odnosno film Blade Runner.
Ko je taj Pokemon? To je Philip Kindred Dick.
Blizanci Philip i Jane (koja je živela tek 41 dan i čiju smrt nikad nije preboleo) rođeni su u Chicagu, 1928. Nepunu godinu nakon toga porodica se seli u Berkeley, a četiri godine kasnije njegovi se roditelji razvode. Godine 1934. s majkom seli u Washington gde je godinu dana kasnije smešten u “specijalnu školu” delom zbog bulimije. Dijagnosticirana mu je potencijalna shizofrenija, dijagnoza koja ga je pratila čitava života. Godine 1939. vraćaju se u Kaliforniju, gde kratko vreme Dick pohađa University of California u Berkeleyu koji napušta ne završivši ni jedan semestar. Radio je u marketingu i kao DJ na lokalnoj radio stanici klasične muzike (KSMO) koju je posebno voleo i poznavao – posebno je to vidljivo u romanu Flow My Tears, the Policeman Said u kom osim asocijacije u naslovu jedan sloj radnje počiva na apstrakciji u muzici, od Dowlanda do Stockhausena.
Prvu priču prodao je 1951. u 22 godini, 1953. objavljeno je simultano sedam njegovih kratkih priča, a 1954. objavljuje prvi roman, The Solar Lottery. Od tada do kraja života grozničavo piše kako bi prehranio porodicu (pet neuspelih brakova, dve kćeri i sin, jedna mačka koje je obožavao). Kasnih šezdesetih i sedamdesetih intenzivno koristi metamfetamine, kratko eksperimentišući i s LSD-om (iskustva s drogama vrlo su izražena, kao i mnogi drugi elementi iz njegova života, u brojnim romanima, A Scanner Darkly, Three Stigmata of Palmer Eldritch...). Apokrifna anegdota kaže da je patio od “kokainske psihoze”, kao i da tri godine nije spavao. Godine 1974., 22. marta, doživeo je mistično iskustvo koje je opisao kao “invaziju uma transcendentalnim racionalnim umom” koje je opisano u njegovim poslednjim romanima,VALIS trilogiji (VALIS, The Divine Invasion, The Transmigration of Timothy Archer), kao i posthumno objavljenom romanu Radio Free Albemuth. Do kraja života objavio je više od 50 romana, nekoliko stotina kratkih priča i niz filozofsko-teorijskih eseja. Umro je od srčanog udara 2. omarta 1982. u Santa Ani u Kaliforniji, nedugo nakon što je pogledao grubu verziju filma koji će postati legendaran.
I njegovo “nasleđe” je iznimno veliko i raznoliko. Osim poznatih (i manje poznatih) filmskih adaptacija, Mabou Mines Theater izvodio je komad temeljen na Flow My Tears, the PolicemanSaid u Bostonu i New Yorku 1985., a Theatre of N.O.T.E. Radio Free Albemuth (adaptacija Lise Morton) u Los Angelesu 1991. The Truman Show, iako se to eksplicitno ne ističe, presličan je njegovom romanu Time Out of Joint da bi to bilo slučajno. Tod Machover, profesor na MIT Media Labu komponovao je operu Valis za desetogodišnjicu Pompidou Centra u Parizu prvi put koristeći tzv. hiperinstrumente. Dizajner Philippe Starck u mnogo je prigoda izjavio da je Philip K. Dick imao golem uticaj na njegov rad i često je nazivao svoje proizvode prema Dickovim likovima. Na primer, poznata Francesca Spanish stolica dobila je ime prema liku iz romana Ubik. Njegovi romani obavezna su literatura na desetinama univerziteta širom anglofonog sveta. Ne bez razloga. Njegov jezik je eksperimentalan, njegova egzistencijalna propitivanja su jedinstvena, vrlo često ironična i mračna, ali uvek i u svakoj prigodi s puno topline za likove. Koji su uglavnom “obični ljudi”. Koji se iznenada – kao da doživljavaju neželjeni satori – nađu u “neobičnoj situaciji” i ogledaju oko
sebe u novopronaženoj stvarnosti koja i jest i nije “njihova” u podjednakoj meri. I u kojoj moraju preživeti.
Upravo sposobnost Dickovih likova da prežive takve situacije, zadržavajući pritom ljudskost (ili “ljudskost”), ono je što mnogi smatraju ključnim elementom njegovih dela. U situacijama kada uspeju povratiti “stvarnost”, to čine isključivo osećajima i njihovim iskazivanjem. Jer za Dicka su upravo emocije odličje ljudskosti. Bez obzira bila reč o bliskoj budućnosti ili paralelnoj nedatiranoj stvarnosti, gradi li se ili razara, empatija je ta koja je glavni pokretač. Tamo gde mnogi autori koriste kategorije poput policijske države, odnosno društva nadziranja – u Orwellovskoj maniri – kao socijalne, za Dicka to postaju ontološka pitanja. Prostor i vreme njegove su sprave za mučenje, kako to kaže Stanislaw Lem. Njegovi likovi kroz svoje u pravilu egzistencijalne borbe, zapravo se bore za spas osnovnih kategorija postojanja. “Nema junaštva u Dickovim delima, ali ima junaka”, rekla je Ursula LeGuin
Ovaj skromni homage.... pokušaj je to tek deljenja ljubavi i naklonosti prema velikom autoru, prema iznimnom ljudskom biću. Čoveku koji je iskreno i bez ostatka “živeo svoj život kao da je stvaran”.
Možda je i bio. Stvarnost je ionako tek iluzija.
Uspoređivan je s Beckettom, Schopenhauerom, Dos Pasosom, Huxleyem, Borgesom...;oštro napadan zbog eksperimenata sa sintetičkim halucinogenima; jedini je autor kojemu suScience Fiction Studies – prvi i još uvek najznačajniji časopis za teoriju SF-a – posvetile dvatematska broja; danas se njegovo propitivanje autentičnosti (paralelnih) stvarnosti smatrapretečom postmoderne; magistarske i doktorske disertacije s područja knji evnosti, psihologije, filmologije, kulturologije... temeljene na njegovim delima brane se od Australije doIslanda (uključujući i višestruko nagrađivan doktorat danas najpoznatijeg autora tzv.docufictiona Kim Stanley Robinsona), a opet, kad se spomene njegovo ime, oni koji uopšte išta znaju gotovo u pravilu spomenuće adaptaciju njegovog romana Do Androids Dream of Electric Sheep?, odnosno film Blade Runner.
Ko je taj Pokemon? To je Philip Kindred Dick.
Blizanci Philip i Jane (koja je živela tek 41 dan i čiju smrt nikad nije preboleo) rođeni su u Chicagu, 1928. Nepunu godinu nakon toga porodica se seli u Berkeley, a četiri godine kasnije njegovi se roditelji razvode. Godine 1934. s majkom seli u Washington gde je godinu dana kasnije smešten u “specijalnu školu” delom zbog bulimije. Dijagnosticirana mu je potencijalna shizofrenija, dijagnoza koja ga je pratila čitava života. Godine 1939. vraćaju se u Kaliforniju, gde kratko vreme Dick pohađa University of California u Berkeleyu koji napušta ne završivši ni jedan semestar. Radio je u marketingu i kao DJ na lokalnoj radio stanici klasične muzike (KSMO) koju je posebno voleo i poznavao – posebno je to vidljivo u romanu Flow My Tears, the Policeman Said u kom osim asocijacije u naslovu jedan sloj radnje počiva na apstrakciji u muzici, od Dowlanda do Stockhausena.
Prvu priču prodao je 1951. u 22 godini, 1953. objavljeno je simultano sedam njegovih kratkih priča, a 1954. objavljuje prvi roman, The Solar Lottery. Od tada do kraja života grozničavo piše kako bi prehranio porodicu (pet neuspelih brakova, dve kćeri i sin, jedna mačka koje je obožavao). Kasnih šezdesetih i sedamdesetih intenzivno koristi metamfetamine, kratko eksperimentišući i s LSD-om (iskustva s drogama vrlo su izražena, kao i mnogi drugi elementi iz njegova života, u brojnim romanima, A Scanner Darkly, Three Stigmata of Palmer Eldritch...). Apokrifna anegdota kaže da je patio od “kokainske psihoze”, kao i da tri godine nije spavao. Godine 1974., 22. marta, doživeo je mistično iskustvo koje je opisao kao “invaziju uma transcendentalnim racionalnim umom” koje je opisano u njegovim poslednjim romanima,VALIS trilogiji (VALIS, The Divine Invasion, The Transmigration of Timothy Archer), kao i posthumno objavljenom romanu Radio Free Albemuth. Do kraja života objavio je više od 50 romana, nekoliko stotina kratkih priča i niz filozofsko-teorijskih eseja. Umro je od srčanog udara 2. omarta 1982. u Santa Ani u Kaliforniji, nedugo nakon što je pogledao grubu verziju filma koji će postati legendaran.
I njegovo “nasleđe” je iznimno veliko i raznoliko. Osim poznatih (i manje poznatih) filmskih adaptacija, Mabou Mines Theater izvodio je komad temeljen na Flow My Tears, the PolicemanSaid u Bostonu i New Yorku 1985., a Theatre of N.O.T.E. Radio Free Albemuth (adaptacija Lise Morton) u Los Angelesu 1991. The Truman Show, iako se to eksplicitno ne ističe, presličan je njegovom romanu Time Out of Joint da bi to bilo slučajno. Tod Machover, profesor na MIT Media Labu komponovao je operu Valis za desetogodišnjicu Pompidou Centra u Parizu prvi put koristeći tzv. hiperinstrumente. Dizajner Philippe Starck u mnogo je prigoda izjavio da je Philip K. Dick imao golem uticaj na njegov rad i često je nazivao svoje proizvode prema Dickovim likovima. Na primer, poznata Francesca Spanish stolica dobila je ime prema liku iz romana Ubik. Njegovi romani obavezna su literatura na desetinama univerziteta širom anglofonog sveta. Ne bez razloga. Njegov jezik je eksperimentalan, njegova egzistencijalna propitivanja su jedinstvena, vrlo često ironična i mračna, ali uvek i u svakoj prigodi s puno topline za likove. Koji su uglavnom “obični ljudi”. Koji se iznenada – kao da doživljavaju neželjeni satori – nađu u “neobičnoj situaciji” i ogledaju oko
sebe u novopronaženoj stvarnosti koja i jest i nije “njihova” u podjednakoj meri. I u kojoj moraju preživeti.
Upravo sposobnost Dickovih likova da prežive takve situacije, zadržavajući pritom ljudskost (ili “ljudskost”), ono je što mnogi smatraju ključnim elementom njegovih dela. U situacijama kada uspeju povratiti “stvarnost”, to čine isključivo osećajima i njihovim iskazivanjem. Jer za Dicka su upravo emocije odličje ljudskosti. Bez obzira bila reč o bliskoj budućnosti ili paralelnoj nedatiranoj stvarnosti, gradi li se ili razara, empatija je ta koja je glavni pokretač. Tamo gde mnogi autori koriste kategorije poput policijske države, odnosno društva nadziranja – u Orwellovskoj maniri – kao socijalne, za Dicka to postaju ontološka pitanja. Prostor i vreme njegove su sprave za mučenje, kako to kaže Stanislaw Lem. Njegovi likovi kroz svoje u pravilu egzistencijalne borbe, zapravo se bore za spas osnovnih kategorija postojanja. “Nema junaštva u Dickovim delima, ali ima junaka”, rekla je Ursula LeGuin
Ovaj skromni homage.... pokušaj je to tek deljenja ljubavi i naklonosti prema velikom autoru, prema iznimnom ljudskom biću. Čoveku koji je iskreno i bez ostatka “živeo svoj život kao da je stvaran”.
Možda je i bio. Stvarnost je ionako tek iluzija.
Igor Marković
Philip Kindred Dick : Šta je realnost ?
Нема коментара:
Постави коментар